IJs Broers het anwoizings voor 't maken van roime maakt.
Voor de roimers onder oôs verplichte kost.
Roimpies make
Neem bai ’t maken van een roim een liedje in je hoofd!!
Al hei je niet zôveul muzikaal gevoel, den is roime make voor jou moeielek!!!
Wat is roim? Roim is de overeenkomst van klank in beklemtoônde lettergrepe.
Weerom roimt dut niet:
Hai ziet hêle mooie meubele
en die wul hai murgen stêle.
Soorte roim.
- Oindroim of volroim.
An ’t end van de regel benne de beklemtoônde klinkers + de deerop volgende klanke geloik:
- Mannelek roim : gaan-staan.
- Vrouwelek roim : kope – lope.
- Gloidend roim : kindere – hindere.
- Klinkerroim of halfroim.
De klinkers roime, de medeklinkers niet.
’t Water was veuls te diep,
dat duike dorst ie niet.
- Roik roim.
’t Woord wort in z’n geheêl herhaald.
‘Dat ie oind’lek weer nei huis mocht en weer bai z’n moeder was,
zong ie vals ’n heêl mooi liedje, dat nag van de Beatles was.’
- Medeklinkerroim: bruine bere die broôdjes smere/ Buiten begint bij Bever/ Heerlijk helder H… (Oftig in reclame gebruikt.)
(Ok is er nag: dubbelroim, binnenroim, middenroim, voorroim en overlooproim.)
Roimskema’s
De roimwoorde an ’t end van de versregel kenne op verskillende meniere voorkomme.
Zuks noeme wat ’n roimskema.
- Slagroim (a a a a).
’k Hew guster ontbeten
en heêl lekker eten.
Weer? Ik hew ’t weten,
maar ik ben ’t vergeten.
- Gepaard roim (a a b b c c).
’t Is weer toid, kraaide de haan.
We moete weer an ’t werk gaan.
’k Zel ’t ien keer gnappies zegge:
huppekee, nou aaiere legge.
- Gekruist roim (a b a b).
Gerrit gaat graag biertjes drinke
in ’t kefee van Van der Meer.
Effies met de barman klinke
doet ie den wel veertien keer.
- Omarmend roim (a b b a).
Ik gaan weg, ja echt, ik gaan.
’k Hew gien zin meer om te praten.
Ik hew echt wel in de gate,
dat je moin niet meer ziet staan.
(En den hei je nag gebroken roim (a b c b of a b a c) en verspringend roim (a b c a b c ).
Dut leste roim staat in de leste 6 versregels van de ‘Stroikmôlen’ van Gerard!)
Een gedicht zonder roim noeme we een blank vers.
Metrum (= Maat) en Ritme.
Alle versregels (en ok alle zinne) hebbe lettergrepe die meer of minder nadruk kroige.
METRUM = de regelmatege ofwisseling van beklemtoônde en niet-beklemtoônde lettergrepe. Er zijn verschillende metra:
- Jambe = O(nbeklemtoond) B(eklemtoond) O B
Een omgewaaide eikeboom
viel zachies op ’t hoofd van oom.
(De kat van ome Willem is op reis geweest…)
- Anapest = O O B O O B
Is ’t waar dat ik jou guster zag in Enkhuizen?
En je liep met een hond al die toid.
(Hou je echt nog van mij, Rockin’ Billy?...)
- Trocheus = B O B O
Lieve skat, ik wor nou oud, ’oor. Koik maar nei m’n groize heer.
(Huilen is voor jou te laat, ik kom niet meer…)
(Altijd is Kortjakje ziek…)
- Dactylus = B O O B O O
Mooi is je huis en ok mooi is je tuintje.
Mooi kè je zinge, je stem raakt moin diep.
(Dut is ’t land weer de tullepe bloeie, kleure staan’ breiduit te pronk op de bouw…) Uit de Sound of Music: My favourite things…)
Ritme
Ritme wort bepaald deur
- afwisseling in vlug - langzaam
- afwisseling in sterk – zwak (hoeft geen regelmaat te zijn!)
- afwisseling in hoog – laag
Lees deuze zin maar d’rs op verskillende, ritmische meniere:
Ik heb hem guster twei keer in Hoorn zien!
Trukies ivm metrum
Soms heb je een lettergreep te veul om ’t metrum te houwen. Den mag je een onbeklemtoônde lettergreep eruit gooie. Dat noem je een elisie.
‘Maar venochend is ’t puur snarig: kouwe, harde oôstenwind.
’k Wou dat ik wat woizer weest had, nou ik ’t zô huft’rig vind.’
’t Omgekeerde bestaat ok: je last een zwak-beklemtoônde lettergreep in.
Dat noem je een epenthesis.
‘Ankend voorjaar as de zon skoint is ’t vezellef are koek.’
Andere voorbeêlde: herrest, warrem, hullep, enz.
Dut is ’t land weer de tullepe bloeie.
IJs Broers,
november 2018.
